donderdag 21 december 2006

Geef huisarts grotere rol bij probleemgezinnen

Na het zoveelste recente drama in Apeldoorn, waar een gescheiden en alleenstaande moeder haar vijfjarig zoontje vermoordde, mocht iedereen weer zijn mening geven over het functioneren van de bureaus jeugdzorg. Opvallend is dat vrijwel niemand het niveau van de ‘kinderbeschermers’ aan de orde stelt. En de teneur bij de meeste gezinsvoogden is, klagen over de moeilijke omstandigheden waarin zij moeten werken (Nederlands Dagblad, 16 december 2006). Dat is zeker waar, maar enige zelfreflectie zou ook niet misplaatst zijn.

In Roermond in 2002 kwamen zes kinderen om het leven. Daarvoor een peuter uit Wormerveer, het ‘Meisje van Nulde’ en circa vijftig andere kinderen per jaar die het nieuws niet halen, vrijwel allemaal onder toezicht van kinderbeschermers. Niet de pedagogische tik waarover uitvoerig is gedebatteerd, maar scheiding en het isolement van kinderen na scheiding door uitsluiting van (meestal) de vader, gecombineerd met drank- en drugsgebruik, leiden per jaar in tienduizenden gevallen tot kindermishandeling en in tientallen gevallen tot kindermoord. De kinderen Damaris en Daniël uit Tolbert, het Maasmeisje Gessica en het 5-jarig jongetje Metehan uit Apeldoorn zijn daar recente bekende voorbeelden van: kinderen van gescheiden ouders, die bekend waren bij de Bureaus Jeugdzorg.

De hulp voor kinderen is veel te bureaucratisch georganiseerd, allerlei kinderbeschermers werken langs elkaar. Bovendien heerst er een cultuur van: beter een onbekwame moeder dan geen moeder. Vaders zijn ondanks de uitkomst van veel onderzoeken kennelijk niet interessant.

De nieuwe Wet op de Jeugdzorg die in 2005 van kracht is geworden, had tot doel een einde te maken aan de situatie dat kinderen als Savanna tussen de mazen van het hulpverleningsnet doorglippen. Er zou sneller en efficiënter gewerkt worden, het ‘geschuif’ met kinderen zou tot het verleden behoren en de ‘schotten’ tussen de vele instanties rond probleemgezinnen zouden worden geslecht. Maar dat is een illusie gebleken. Er is niets fundamenteels veranderd.

De bestaande financieringsstromen zijn intact gelaten, terwijl die verschillende geldbronnen juist mede oorzaak zijn van de versnippering. Er is niet gesneden in voorzieningen. Nederland telt tientallen vormen van thuisbegeleiding voor gezinnen met probleemkinderen. Iedere instantie redeneert vanuit zijn eigen discipline en er is niet één partij die verantwoordelijkheid neemt voor het kind in een gezin waarin wordt ingegrepen, of waar niet wordt ingegrepen ondanks gerede aanwijzingen daarvoor. Men verschuilt zich achter het multidisciplinaire overleg (besluit) en/of de kinderrechter.

Kennisniveau

Inspectie en een aantal hoogleraren hebben nu ook eindelijk het kennisniveau van kinderbeschermers aan de orde gesteld. De ‘jonge’ kinderbeschermer heeft een hbo-opleiding, maar die wordt onvoldoende geacht. Daarnaast mist deze jonge kinderbeschermer levens- en werkervaring. De ‘oudere’ kinderbeschermer heeft weliswaar meer ervaring, maar vaak nog minder opleiding: mbo. En uit deze laatste categorie zijn mensen vaak doorgestroomd naar leidinggevende en directiefuncties.

Controle op het werk van kinderbeschermers is er nauwelijks. Rechters - juristen, zonder psychologische of pedagogische kennis - nemen meestal de adviezen klakkeloos over. Kinderbeschermers leggen rapporten van kinderpsychiaters naast zich neer en bepalen zelf wat goed is voor het kind, met als gevolg verkeerde hulpverleningstrajecten.

Uit een grootschalig onderzoek in 2002 blijkt dat het met tweederde van de kinderen die onder toezicht staan, na verloop van tijd niet beter gaat. De uitkomst doet vermoeden dat een kind altijd nog beter af is bij pedagogisch onbekwame ouders, als die maar deskundige (intensieve) begeleiding krijgen.

Buiten de ouders hebben de leerkracht en de huisarts, na de periode van het consultatiebureau, het meeste contact met het kind en de ouders. De huisarts kent doorgaans de thuissituatie. De huisarts is beter opgeleid dan kinderbeschermers en heeft doorgaans meer levenservaring. Bovendien heeft de huisarts een vertrouwensrelatie met ouders en kind, in tegenstelling tot de gezinsvoogd, die de ouder als ‘indringer’ ziet (Henk Algra, Nederlands Dagblad, 20 december 2006). Dat roept de vraag op of een huisarts niet de bevoegdheid moet krijgen om hulpverlening bij kinderpsychiaters en/of kinder- en jeugdpsychotherapeuten verplicht te stellen en/of te beslissen over uithuisplaatsing in overleg met die hulpverleners. De rechter zou dan nog slechts marginaal mogen toetsen.

Structuur

Het ene loket dat staatssecretaris Ross-Van Dorp heeft ingevoerd, heeft weinig veranderd omdat de kwaliteit en de organisatiestructuur achter het loket niet is verbeterd. Algra schetste nog een ander probleem, namelijk: ”als zaken uit de hand lopen, kan dat te maken hebben met fouten in de hulpverlening. Maar is het minstens zozeer een signaal dat er iets met de samenleving grondig mis is. Daar zijn de overheid en vooral de ouders in de eerste plaats verantwoordelijk voor." Daarmee slaat hij de spijker op zijn kop.

Politici hebben geen benul van de ernstige gevolgen van onze doorgeschoten scheidingscultuur. Ieder jaar sluist het kabinet meer miljoenen naar de jeugdzorg. Maar er is geen politicus die zich afvraagt wat de oorzaak is van het almaar toenemend aantal aanmeldingen bij de Bureaus Jeugdzorg en of de sector goed werk aflevert.

De verantwoordelijke bewindslieden moeten nu echt ter verantwoording worden geroepen. Waarom wel spoeddebatten over allerlei incidenten, maar niet over de (deels) falende jeugdzorg of over de gevolgen van de scheidingscultuur. Algra pleit voor onderzoek.

Hij wordt op zijn wenken bediend, want in Nova (19 december 2006) kondigde mr. Pieter van Vollenhoven aan dat zijn Raad een onderzoek zal instellen naar het functioneren van jeugdzorg. Wordt het resultaat van dat onderzoek eindelijk reden voor een (spoed)debat?

Wim Orbons is voormalig bestuurder van gezondheidszorgorganisaties en betrokken bij een expertgroep tegen de echtscheidingscultuur. Dit artikel verscheen tevens in het Nederlands Dagblad van 21 december 2006

Aanbevolen literatuur

• Het bevorderen van co-ouderschap en de plaasting van kinderen uit probleemsituaties inhuis bij de vader zouden effectieve kinderbeschermingsmaatregelen kunnen zijn. Waardoor het AMK meer veilig kan ingrijpen zonder de kinderen van beide ouders te vervreemden. Dat kan het draagvlak vergroten om melding te doen van kindermishandeling. Lees: Verplichte meldcode kindermishandeling slechts eerste stap

Labels: Gezondheidszorg