donderdag 7 april 2005

Wetsvoorstellen Luchtenveld en Donner vergeleken

Binnenkort moet de Tweede Kamer kiezen tussen een wetsvoorstel van het kabinet dat scheiden moeilijker maakt en een initiatiefwetsvoorstel van de VVD dat scheiden zonder rechter mogelijk maakt als ouders het met elkaar eens zijn.

Hoewel een scheiding tot doel heeft beide partners gelukkiger te maken wordt dat doel zelden behaald. De echtscheidingswetgeving is dientengevolge permanent in beweging. Tal van moties en wetsontwerpen pogen de ellende te beperken, maar vooral het probleem van moeders die het contact tussen vaders en kinderen frustreren lijkt onbedwingbaar. Binnenkort moet de Tweede Kamer kiezen.

Minister Donner van Justitie heeft een wetsvoorstel gepresenteerd en VVD-Tweede-Kamerlid Ruud Luchtenveld heeft een initiatiefwetsvoorstel ingediend. Het lijkt alsof Luchtenvelds voorstel de voorkeur zou moeten genieten, al was het maar omdat op die wijze ook een deel van de idealen van Donner wordt gerealiseerd.

Donner en Luchtenveld vinden allebei dat scheidende ouders een ouderschapsplan moeten maken, waarin ze vastleggen hoe het na hun splitsing met de kinderen verder moet. Maar verder lijken vooral de verschillen te overheersen: Luchtenveld wil het niet naleven van de afspraken in dit ouderschapsplan, bijvoorbeeld het frustreren van een omgangsregeling, strafbaar stellen. Donner laat het bij de zoveelste plichtpleging op dit gebied.

Luchtenveld pleit hardop voor gelijkwaardig ouderschap na scheiding. Donner doet dat niet. Luchtenveld wil scheiden zonder rechter mogelijk maken voor ouders die het met elkaar eens zijn. Hij hoopt zo te voorkomen dat rechters nog advies vragen aan kinderbeschermers die vaak maandenlang onderzoek doen en zo de verhoudingen tussen de ouders enorm polariseren en dat is niet in het belang van het kind. Donner wil altijd de rechter inschakelen bij een scheiding. Dat lijkt merkwaardig: die rechters zijn medeverantwoordelijk, dat circa de helft van de scheidingskinderen (bijna 62.000 per jaar) zijn beide ouders niet of nauwelijks ziet, meestal de vader. Een ouderschapsplan verandert daar niets aan, omdat de minister in zijn wetsvoorstel, in tegenstelling tot Luchtenveld, geen sancties opneemt voor onwillende ouders die het plan niet uitvoeren. Donner meldt in zijn voorstel wel dat kinderen na scheiding het recht hebben hun beide ouders te blijven zien. Maar zo warm als dat klinkt is dat toch vooral een illustratie van de machteloosheid van het justitiële apparaat. Dit recht is al jarenlang in de wet verankerd, het probleem zit hem er in dat talloze rechters het aan hun laars lappen. In Donners voorstel blijft waarschijnlijk het vader- en kinderleed even groot.

Donner lijkt als conservatieve christen het scheiden niet al te makkelijk te willen maken. Dat lijkt erg ouderwets, maar vanuit de redenering dat een kind toch echt wel een goed contract waard is, dat niet van de ene op de andere dag wordt verbroken, is dat eigenlijk heel sympathiek. Je hoeft niet christelijk te zijn om te weten: niet scheiden is oneindig veel beter voor kinderen. Maar hoewel Donner zelf vanwege zijn achtergrond zo'n voorstel als dat van Luchtenveld waarschijnlijk ‘nooit uit zijn mond zou krijgen’ is het wellicht toch de snelste weg naar de realisering van zijn ideaal: minder scheiden.

Luchtenvelds pleidooi voor een gelijkwaardig ouderschap na scheiding klinkt heel modern en progressief, als de voltooiing van de emancipatie: vrouwen gelijkwaardig op de werkvloer, mannen gelijkwaardig thuis. Prachtig, maar onderzoek geeft aan dat tachtig procent van de scheidingen door de vrouw geïnitieerd wordt, omdat zij zeker weet dat de rechter haar toch de kinderen niet zal ontnemen. Mannen vragen zo weinig een scheiding aan omdat ze zeker weten dat ze dan het contact met hun kinderen zullen verliezen. Mannen zitten dus meer gevangen in het huwelijk dan vrouwen. Die vrouwen willen die man uit hun leven en de kinderen voor henzelf. Ze willen scheiden omdat ze alles willen, behalve een gelijkwaardig ouderschap! Als ze echt een gelijkwaardig ouderschap wilden konden ze net zo goed getrouwd blijven.

Als nu ingevolge het voorstel Luchtenveld hen de zekerheid dat ze echt als alleenstaande ouder verder kunnen (deels) ontnomen wordt, valt te verwachten dat hun enthousiasme om te scheiden zal bekoelen. Het staat of valt natuurlijk wel met de handhaving van deze gelijkwaardigheid, tot nu toe de achilleshiel van alle wetsvoorstellen tot verbetering van de scheidingswetgeving.

Maar laat ons hopen dat ze allebei een beetje hun zin krijgen, want Donners voorstel om de flitsscheiding af te schaffen dient ook toegejuicht te worden. De juridische reden (de flitsscheiding betekent internationaal gezien een vorm van bigamie) is formeel voldoende, maar wie echt het belang voor kinderen voor ogen staat zal een scheiding eerder willen ontmoedigen en vertragen dan als een flits voorbij laten gaan. Een scheiding is een dramatisch moment in het leven van een kind, met consequenties die decennialang aantoonbaar zijn.

Dit artikel werd tevens gepubliceerd in het Financiële Dagblad van 7 april 2005 onder de titel ‘Maak scheiden niet te gemakkelijk’. Theo Richel is wetenschapsjournalist en Wim Orbons is voormalig directeur en secretaris van diverse gezondheidszorgorganisaties en was contactpersoon van de expertgroep die aan de minister van Justitie voorstellen deed om de scheidingswetgeving te veranderen.

Lees verder…

• Gescheiden vader geen tweederangs burger
• Brief SOS-Papa aan het parlement, 12 april 2005: Waarom laat het wetsvoorstel Luchtenveld één op de drie kinderen in de kou staan?

Naschrift

• Een nieuwe wet op het gelijkwaardig ouderschap trad op 1 maart 2009 in werking. Deze wet geeft vaders een betere kans om een rol in de opvoeding van zijn kinderen te blijven spelen: Wet Bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding.

Labels: Regelgeven