maandag 17 januari 2005

Televisie discussie over zorgplicht van beide ouders

Vanavond was een discussie in Vara's Barend en Witteman over het recht van kinderen om na een scheiding beide ouders in hun leven te houden. Aanleiding voor de uitzending was het optreden van Andy Work, die verkleed als Batman op de gevel van het gerechtsgebouw van Utrecht klom. In de uitzending werd gesproken over de voorgenomen plannen van minister Donner om getrouwde ouders te verplichten een zorgplan voor de kinderen op te stellen, voorafgaand aan een scheiding.

Waarom zegt de rechtbank zo vaak néé tegen het vaderschap na echtscheiding, wilde presentatrice Inge Diepman weten. Volgens pedagoog en ervaringsdeskundige Joep Zander is het belangrijkste dat men denkt dat als er communicatieproblemen zijn tussen de ouders, dat het kind er dan niet bij gebaat is als het beide ouders ziet. Terwijl volgens Zander eigenlijk de communicatieproblemen in stand worden gehouden door het recht niet toe te zeggen. Als niemand het recht heeft, dan groeit het wederzijds wantrouwen. Je weet dan niet waar je aan toe bent. Er is dan een heel groot risico op nog meer strijd. Die strijd komt er. Dan zeggen ze: Er is strijd, dus je mag je kinderen niet zien. Dus de rechtsgang bevordert de wanverhouding tussen beide ouders, aldus Zander.

Ook wanneer de vader heel behoedzaam is en eigenlijk geen strijd wil voeren, dan volgt er tóch strijd. Het huidige rechtssysteem, hoe het in de praktijk wordt uitgevoerd, bevordert dat mensen daarover op de vuist gaan. Omdat er geen recht is gewoon. Volgens Zander is er geen recht op geen enkele manier binnen het familierecht.

Wetgeving

Er was discussie over waaraan dat nu ligt, aan de wetgeving? Ouders die gezamenlijk gezag hebben, dragen volgens de wet beiden evenveel verantwoordelijkheid voor de opvoeding van de kinderen. Helaas werd in de uitzending voorbijgegaan aan aanzienlijk grote groepen ouders die niet trouwen maar samenwonen. Nu zijn er wel europese regels over de gelijke behandeling van samenwonenden en gehuwden. Ook volgens de verenigde naties hebben kinderen van ongehuwde ouders evenveel recht op beide ouders als kinderen van gehuwden. Toch zit er een lacune in de nederlandse wet. Het nederlands recht gaat er onterecht vanuit dat samenwonenden vrijwillig hebben afgezien van gezamenlijke opvoeding van kinderen en dat voor hen een gezamenlijk ouderschap niet nodig zou zijn. Een stiefmoederlijke behandeling van deze zaken in de arrondissementen is het gevolg.

Ook in het wetsvoorstel van Donner ontbreekt het aan een zorgplan voor samenwonende ongehuwde ouders. Het is jammer dat prominente vaders zoals Joep Zander en Andy Work, die hiermee de nodige eraring hebben, dit niet in de uitzending aan de orde stelden. Het is geen schande om ongehuwd samenwonend te zijn geweest. Er is geen reden aan te nemen dat ongehuwde ouders tijdens hun samenwonen minder afspraken of verwachtingen over gezamenlijke zorg hebben, ook al is dat niet bij gemeente (en kerk) vastgelegd.

Rechtsgang

Maar ook aan de rechtsgang mankeert het. Slechts in één procent van de onderzoekingen van de kinderbescherming wordt omgang ontzegt. Maar in de 3000 overige gevallen per jaar die voor de rechter komen, wordt veelal zelfs een omgang uitgesproken die minder inhoudt dan een weekend in de veertien dagen. Bij ouders is daarover onrust, omdat dat niet genoeg is om voldoende voor de kinderen te kunnen zorgen. Met name voor jonge kinderen is het te weinig. Het zou goed zijn als rechters daarover eens een boek lezen, zo werd opgemerkt door maatschappelijk werker en mediator Pieter Vermeulen. Daarbij komt dat enige sanctionering van de rechterlijke uitspraken er niet is of niet werkt.

De aanwezigen vonden het een goed idee om gehuwde ouders te verplichten een zorgplan op te stellen. Nog voor ze gaan praten over een scheiding. Als dat verplicht wordt, wijs je de ouders op hun verantwoordelijkheid. En laat je ze ook inventariseren waar ze wel of niet uitkomen. Als moeder de zorg voor de kinderen niet met vader wil delen, moet je haar de kans geven dat iemand haar uitlegt wat dat betekent voor kinderen. Volgens mediator en advocate Sabine van Gestel lukt het om dat duidelijk te maken. Zelf kan zij uitleggen hoe een kind beknelt kan raken als de vader wordt weggehouden. Zij refereerde aan het werk van Joep Zander, het boek ‘Ouderverstoting’.

Pieter Vermeulen vindt dat bij een zorgplan meer informatie moet worden gegeven over wat goed en niet goed is voor een kind. Als de ouders dat niet weten, dan kom je er niet uit. Volgens Pieter ontbreekt dat in Nederland. Hij stelt voor dat er voorlichtingscentra komen die informatie geven over wat belangrijk is voor een kind van 3 of van 2 of van 1 jaar.

Handhaving

Wat nu als de ouders zich niet houden aan het afgesproken zorgplan? Sabine van Gestel vind dat als de vrouw het kind voor haar zelf wil houden, wat haar betreft de botte bijl in kan. Dan pleit zij voor toekenning van het gezag eenzijdig aan de vader. Ook zij vind een weekend per twee weken te weinig. Wel is ze van mening dat een regeling waarbij de ene week de kinderen bij de moeder verblijven en de andere week bij de vader, dat dat niet in het belang is van de kinderen. Ze pleit kortom voor een ander arrangement met een wekelijkse regelmaat. Joep Zander gaf informatie over de handhaving in België, waar het openbaar ministerie weigerachtige moeders dwingt met hulp van de politie. Het streven in België is om op die voet verder te gaan.

Even ging het om de inzet van particuliere omgangsbegeleiding als de moeder niet aan omgang meewerkt. Momenteel wordt dit eenzijdig door de vader betaald, ook als de moeder de afspraken niet nakomt. In de discussie kreeg Andy Work dit niet over het voetlicht, omdat anderen er door heen gingen praten over alimentatie. Ook de financiering van mediation voor minvermogenden kwam niet aan bod in Vara’s BenW. Jammer, want zo komt de regeling van de zorg voor kinderen toch bij vechtadvocaten terecht, die wél middels de raden voor rechtsbijstand worden gesubsidieerd.

Bij elkaar was de uitzending een aardige discussie met een nieuwe beroepsgroep, de familie-mediatoren. Over betere rechtsbescherming en meer informatie over wat kinderen na een scheiding nodig hebben. Regelgeving voor het maken van zorgplannen en mediation voor gehuwden is nuttig, daarbij enkele:

Kanttekeningen

1. Laten we kijken waar de zorg voor kinderen na scheiding het meeste risico loopt. Dat is daar waar tot nu toe de minste rechtsbescherming is, bij de kinderen van ongehuwd samenwonenden. We kunnen niet heen om de achtergrond van de vele kindermishandeling en de kindermoorden die na een scheiding gebeuren. Welke preventieve maatregelen zijn nodig om in die gevallen de gewenste gezamenlijke zorgplicht te bewerkstelligen? Om de ergste mistoestanden te voorkomen, is gelijkstelling van zorgplicht van ongehuwd samenwonenden met die van gehuwden een noodzaak.
2. Bij verschillende nederlandse rechtbanken was een experiment met mediation. De ervaring is dat er een groep ouders bestaat waar overleg en/of het maken van afspraken niet mogelijk is. Die groep kwam niet in aanmerking om deel te nemen aan het experiment. Voor die gevallen heeft een wettelijke standaard regeling voor Co-ouders meer belang dan het steeds weer opnieuw uitvinden van maatwerk zorgplannen voor elk stel afzonderlijk. Bij het maatwerk blijft de vraag of die plannen in de loop van een leven de tand des tijds kunnen doorstaan.
3. Welke schriftelijke afspraken ook gemaakt worden, het is slechts papier wanneer bij een weigering om de zorg voor de kinderen te delen, geen zicht is op daadkrachtige empowerment van de verstoten ouder.

Bert Kerkhof

• Video over ouderschap na scheiding van Vara's Barend en Witteman, 17 jan 2005

Labels: Handhaven