vrijdag 10 december 2004

Rechter overtreedt te vaak wet bij scheiding

Rechters beslissen vaak in strijd met de wet dat contact tussen het kind en de vader na scheiding wordt opgeschort of ontzegd. Het VVD tweedekamer lid Ruud Luchtenveld heeft nu een initiatiefwetsvoorstel ingediend met als hoofdelementen: scheiden zonder rechter en Co-ouderschap na scheiding, tenzij ouders anders overeenkomen.

Het lijkt erop dat rechters, en veel advocaten, de wet niet kennen. Sinds 1998 loopt het ouderlijk gezag na scheiding van rechtswege door. De wet van 1998 stelt: gezag impliceert contact. Ontzegging van contact is alleen onder strikte voorwaarden mogelijk bij een ouder die geen gezag heeft (zoals vaders die voogdij hebben volgens de wet van vóór 1998). Recent is dit nog eens bevestigd door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, dat nederland heeft veroordeeld omdat de Nederlandse rechter de eis van een vader met gezag om zijn dochter te bezoeken afwees.

Onwetmatigheden van rechters zijn er mede debet aan dat circa de helft van de scheidingskinderen geen of nauwelijks contact meer heeft met de vader. Ook wanneer de rechter wel een contactregeling uitspreekt, in het beste geval een weekend per twee weken, kan een ouder (meestal moeder) die uitspraak straffeloos naast zich neerleggen. Dit leidt vaak tot stalking en geweld (steeds vaker met dodelijke afloop), waarvoor vaders wel bestraft worden. Delicten die door moeders worden uitgelokt.

Hanteren rechters een ongeschreven regel om gescheiden moeders te beschermen? De cijfers zijn niet in hun voordeel. Om met NRC-columnist Bas Heijne (4 dec 2004) te spreken: Waar komt dat onuitroeibare “geloof in de vrouw als beter mens toch vandaan?” Het is net zo idioot als het geloof in de vrouw als minderwaardig wezen’. De meest geciteerde rechtspsycholoog in Europa, professor Hans Crombag, heeft niet voor niets al jaren geleden de vraag gesteld: “wie controleert de rechters?”.

Onafhankelijkheid

De sociaal wetenschapper Jan de Keijser toonde begin 2000 in zijn proefschrift aan dat rechters zelfs in volkomen identieke zaken tot sterk verschillende uitspraken komen. Premier Balkenende zei daarover: “De discussie over fouten in de rechtspraak en over integriteit is uiterst gevoelig, maar moet wel worden gevoerd. Nu al verschijnen artikelen over onrechtmatige rechtspraak”.

Maar de tweedekamer laat zich gemakkelijk meeslepen met het romantische beeld van een volkomen integere rechterlijke macht. Heel nederland mag graaien, maar er is gelukkig nog éen macht die vlekkeloos toezicht houdt, zo wil men graag geloven. Dat artsen fouten maken, is geaccepteerd. Maar ze moeten wel openlijk voor hun fouten uitkomen. Rechters zijn daar kennelijk nog niet aan toe. Ze verschuilen zich achter de uniciteit van een zaak. Altijd zijn er bijzondere omstandigheden, geen enkele zaak is met elkaar te vergelijken, zeggen ze. Maar ‘vechtscheidingen’ hebben allemaal dezelfde rode draad. En niemand is onbevooroordeeld. Ook rechters zijn mensen en geen computers. Maar ze moeten wel de wet toepassen die op het terrein van scheiding volstrekt duidelijk is: altijd contact tussen kind en beide ouders, tenzij er bewezen feiten zijn van kindermishandeling.

In de uitspraak zouden rechters moeten opnemen dat de contactregeling zo nodig met behulp van de ‘sterke arm’ in burgerkledij wordt uitgevoerd. Of dat bij weigering het gezag over de minderjarige zal worden ontnomen. Dit zal in de praktijk een preventieve werking hebben.

Slachtofferrol

Rechters zwichten vaak voor moeders die in de slachtofferrol kruipen, en die na scheiding, meestal uit rancune, geen contact tussen het kind en de vader willen. Die situatie druist in tegen internationale verdragen, tegen de Nederlandse wet én tegen het belang van het kind. Veel rechters ontzeggen onrechtmatig het contact tussen vader en kind met als argument dat er ‘rust’ moet komen. Maar er komt geen rust, wel volgen nieuwe procedures, verdere escalatie en polarisatie, omdat de wet niet wordt toegepast. En verbroken contact wordt maar zelden hersteld, van uitstel komt afstel.

Als de moeder niet de kinderen kan meenemen met uitsluiting van vader, zal zij minder lichtvaardig overgaan tot scheiding. Dat blijkt ook uit onderzoek in de VS. Volgens deskundigen is echtscheiding voor kinderen trauma nummer één. Overspel, geweld, alcohol- of drugsgebruik spelen een ondergeschikte rol in de redenen om te scheiden. Ruim driekwart van de mensen die scheiden, geven aan dat ze niet meer met elkaar kunnen communiceren. Maar minder dan eenderde van de gescheiden mensen zegt na scheiding gelukkiger te zijn geworden.

Van de kinderen die opgroeien in het traditioneel samengesteld gezin, beoordeelt bijna 80 procent de eigen gezinssituatie als goed. Waarom dan toch zoveel scheidingen? Ieder etmaal zijn er in Nederland circa 170 kinderen betrokken bij een scheiding. Kinderen van gescheiden ouders hebben een grotere kans op armoede, doen het slechter op school, hebben vaker psychische of psychiatrische klachten, lopen meer kans op gezondheidsproblemen, raken vaker aan de drank en drugs en belanden eerder in de criminaliteit.

Als rechters de wet hanteren, zal dat leiden tot minder lichtvaardige scheidingen, minder ellende voor kinderen, (groot)ouders en een enorme kostenbesparing voor de maatschappij. Therapeuten zullen dan snel hun huidige visie: denk aan jezelf in plaats van het kind en gezinsbelang voorop te stellen, wijzigen in hoe los ik het probleempje op dat de ouders niet meer met elkaar kunnen communiceren.

Wim Orbons is voormalig directeur en secretaris van diverse gezondheidszorgorganisaties.

Aanbevolen leesvoer…

• Een nieuwe wet op het gelijkwaardig ouderschap trad op 1 maart 2009 in werking. Deze wet geeft vaders een betere kans om een rol in de opvoeding van zijn kinderen te blijven spelen: Wet Bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding.
• Volgens de Europese rechten van de mens worden vaders erkend als volledig juridisch ouder tenzij ze uit de ouderlijke macht zijn ontzet. Echter, ongehuwde vaders worden thans veelal door justitie aan de laars gelapt. Lees hierover meer in: Vader zijn met levensgezel europa

Labels: Handhaven